Nucleus Trauma Coaching

Een methode voor het begeleiden van trauma’s bij seksueel misbruik

Zoals ook in het artikel van Vosselman elders in het nummer 90 vaktijdschrift TGV (Tijdschrift Geestelijke Verzorging) wordt beschreven, kun je als geestelijk verzorger trauma’s en de gevolgen daarvan tegenkomen in gesprekken met cliënten. In dit artikel leest u meer over een doelgerichte gesprekstechniek, Nucleus Trauma Coaching, die ingezet kan worden bij de begeleiding om daarmee de gevolgen van een trauma te verzachten.

Helma Koorevaar

Een casus van een geestelijk verzorger

“Ik bezocht mevr. B. Zij was dementerend, maar herkende mij meteen als geschikte gesprekspartner. Meteen toen ik binnenkwam trok zij mijn aandacht door indringend naar mij te kijken en aanstalten te maken om op te staan. Ze wilde graag op haar kamer met mij praten. Zij vertelde over haar doodgeboren zoontje en over haar dochter die op 5-jarige leeftijd een hersenbloeding kreeg en haar leven lang een zorgenkind bleef.

Zij overleed op haar 23^e. De man van mevrouw B. was vlak daarvoor ook plotseling overleden. De traumatische ervaringen die met al deze gebeurtenissen gepaard gingen vertelde zij mij tot in detail. Na ieder gesprek hoorde ik terug van de medewerkers dat zij het zo fijn vond om met mij te praten, en dat herhaalde ze ook elke keer als ik er was. Tot zij tijdens het gesprek een keer begon te trillen, ze werd bijna onwel.

Haar eigen verhaal greep haar bijzonder aan. De dag erna werd ik gebeld door een familielid met het verzoek niet meer met haar in gesprek te gaan. Het zou teveel losmaken. Ik vroeg me af welke signalen ik had gemist, maar nog meer: toen ik wist dat ik met traumatische ervaringen te maken had, had ik dan niet beter voorbereid moeten zijn, had ik daar niet beter in geschoold moeten zijn? Alleen een luisterend oor willen zijn is soms niet goed genoeg.”

Achtergrond Nucleus Coaching

Vaak gaan mensen voor de verwerking van trauma’s naar een psycholoog. De gebruikelijke manier van behandelen is via gesprekken of met EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). In dit artikel wordt Nucleus Coaching besproken, een diepgaande manier van behandelen van trauma’s. Nucleus betekent kern en bij de Nucleus Coaching wordt daar het onderbewuste mee bedoeld.

De methode is een manier om bij die kern te komen door middel van een speciale gesprekstechniek. Ons denken en doen wordt door een groot gedeelte bepaald door onze beide hersenhelften. De communicatie tussen beide hersenhelften en daarmee het dagelijks functioneren kan verstoord zijn geraakt door (traumatische) ervaringen in het verleden. De achterliggende visie van de Nucleus methodiek is dat ontregelende gebeurtenissen een verstoring opleveeren in de hersenen en daardoor in het lichaam (Goleman 1996; Goleman 1998).

De Nucleus visie gaat er vanuit dat veel (on)begrepen klachten voortkomen uit trauma’s. Met Nucleus Coaching worden deze ervaringen opgespoord en omgezet zodat er een andere emotionele lading ontstaat die tegelijkertijd geestelijk, emotioneel, lichamelijk en energetisch doorwerkt. Het is de bedoeling het lichaamsgevoel van het trauma, zoals pijn, verdriet, angst om te zetten naar een goed, fijn gevoel. (zie het praktijkvoorbeeld verderop in dit artikel)

De roots van Nucleus Coaching

Nucleus Coaching is gebaseerd op Evidence-Based-Practice (EBP) als (neuro)psychologie, prenatale/perinatale psychologie en epigenetica maar ook op bijvoorbeeld Traditional Chinese Medicin (TCM). De methode is dus een synergie van verschillende methodes uit oost en west die goed werken. Via deze manier van begeleiden hebben we mensen geholpen die ernstig getraumatiseerd waren en hebben we hulp geboden die niet verkrijgbaar was in de psychiatrie.

Samen met een collega hebben we vanuit onze ervaring en kennis de coachmethode ontwikkeld en in 2007 een passende naam aan de trauma begeleidingsmethode gegeven: Nucleus Coaching. De gesprektechniek is goed te leren. Maar het is wel belangrijk deze gesprekstechniek te oefenen onder begeleiding van een ervaren docent. Begeleiders kunnen namelijk zelf ook onbewust getriggerd door overeenkomstige eigen ervaringen.

En het is zaak om zelf als begeleider in balans te blijven of te komen door deze bewust te worden en op te ruimen. Om voldoende effect op herstel van de cliënt te hebben is het van belang dat Nucleus trauma coaching geoefend wordt en daardoor kwalitatief goed is. Door een open en onderzoekende houding vergroten de Nucleusbeoefenaars hun kennis in het begeleiden van mentale klachten.

Alleen inzicht geneest niet

De Nucleus methodiek pakt niet alleen emotie rond het trauma aan, maar er volgen ook inzichten in de bron van de gevoelens en hoe men zichzelf onbewust kan saboteren tijdens het genezingsproces. Een heftige ervaring als seksueel misbruik kan tot gevolg hebben dat slachtoffer in een zich herhalend patroon beland. De hersenen zijn als het ware geprogrammeerd waardoor het slachtoffer onbewust een soortgelijke situatie telkens weer opzoekt. Een vrouwelijk slachtoffer kiest bijvoorbeeld opnieuw voor een man die haar slecht behandelt en over haar grenzen gaat.

Alleen inzicht geneest niet. Het slachtoffer kan wel begrijpen (linkerhersenhelft) dat het niet goed voor haar is om een te dominante man te trouwen, maar ze is onbewust (rechterhersenhelft) toch weer in zo’n relatie beland. De geschiedenis herhaalt zich. Er wordt niet alleen inzicht verkregen maar het gedrag verandert ook. Na Nucleus trauma coaching heeft de vrouw de negatieve spiraal doorbroken. Zij is verlost van krampachtige herhalingen en ervaart duurzaam herstel.

In de praktijk blijkt dat er verrassende gedragsveranderingen plaatsvinden. Mensen zijn na de sessies assertiever, meer zelfredzaam, ontspannen, gelukkiger. Slaapproblemen en sommige lichamelijke klachten verminderen of verdwijnen. Cliënten durven en kunnen weer voelen, waarderen zichzelf weer. Het is een werkwijze die ook door geestelijk verzorgers ingezet kan worden.

Praten alleen is niet voldoende

De Nucleus methodiek biedt de mogelijkheid om bij het begeleiden van mensen waarbij trauma’s naar boven komen meteen te werken aan herstel. Als geestelijk verzorger kun je zomaar met zo’n situatie geconfronteerd worden, zoals bovenstaande casus laat zien. In het vertrouwelijk contact met een geestelijk verzorger ontstaat een opening. Mensen willen zich uitspreken.

Veel hulpverlening is gebaseerd op praten over problemen en het gevoel en het idee dat inzicht rust geeft. Maar er over praten alleen is niet altijd voldoende: door de herbeleving kan er onrust ontstaan en kunnen mensen verder uit balans gebracht worden (Wessely, Deahl, 2003). Dat is waarschijnlijk wat bij bovenstaande casus is gebeurd. Door het vragen naar details is activeren van trauma mogelijk.

Met het naar buiten komen van vele verhalen door de Me Too onthullingen kunnen bij cliënten ook verdrongen trauma’s geactiveerd worden. Ook bij beginnende dementie kunnen verdrongen trauma’s naar boven komen. De Nucleus methode geeft handvatten om signalen van trauma’s te herkennen. Cliënten kunnen bijvoorbeeld gebruik maken van verdringing, een overlevingstechniek: soms weten mensen niet meer dat ze misbruik hebben meegemaakt omdat ze het op een onbereikbaar eilandje hebben gezet in hun herinnering. (Hermans, 1992).

Of men zoekt toevlucht tot iets anders, zoals een cliënt, die deelpersoonlijkheden creëerde maar dat in eerste instantie niet wist van zichzelf. Ook zien we het vermijden van situaties (straatvrees) of juist grenzeloos toegeven aan anderen of angsten (paniekaanvallen), overgewicht, onbegrepen lichaamspijn zoals (buik)pijn, slaapproblemen, suïcidaliteit, zelfbeschadiging en meer.

Verschil met EMDR

Een belangrijk verschil met de bekende methodiek van EMDR en reguliere psychologie is dat het daar om bekende trauma’s gaat. De meeste trauma’s zijn waarschijnlijk niet bewust en geven onbegrepen klachten. Praten over iets wat onbewust is en niet meteen beschikbaar is in het bewuste geheugen lukt niet. De Nucleus visie gaat er zoals gezegd vanuit dat heel veel (on)begrepen klachten voortkomen uit trauma’s, verstoring in de communicatie van beiden hersenhelften.

Met de Nucleus methode is het ook mogelijk om niet-herinnerde trauma’s te begeleiden naar herstel. De linkerhersenhelft krijgt met het praten over het trauma met een psycholoog mogelijk wel inzicht, maar de rechterhersenhelft blijft zijn verstoringen doorgeven. De lichamelijke onbalans, zoals ineens beginnen te zweten, rugpijn, buikpijn, moe voelen, gespannen raken, komt onverwacht naar boven.

Deze zogenaamde gevoelservaringen blijven onbewust door de hersenen geactiveerd worden. Met Nucleus coaching wordt dit patroon doorbroken.
Bovendien kunnen meerdere trauma’s in 1 keer behandeld worden. Er is meer resultaat in minder sessies. De Nucleus Coach opleiding geeft voldoende basis om trauma’s te begeleiden.

Seksueel misbruik

Seksueel misbruik is een van de meest ernstige trauma’s die een kind (man of vrouw) kan overkomen, omdat het een diversiteit aan verstoringen geeft in gevoel, gedrag en gedachten. Als dit in de kindertijd plaatsvindt, waar kan een kind dan nog op vertrouwen? De veilige basis in het gezinsleven is geschonden. Seksueel misbruik tast de lichamelijke integriteit aan. Aanraken van het lichaam gebeurt op een manier die niet goed voelt en niet past in de levensfase.

Een voorbeeld, verhaal van mevrouw K

K. is een warme vrouw die altijd voor anderen zorgt. Ze denkt heel negatief over zichzelf. Heeft geen vertrouwen dat ze iets zou kunnen of zou kunnen afmaken. Ze heeft moeite om haar grenzen aan te geven. Als haar broer om geld vraagt geeft ze dat meteen, ook al heeft ze zelf niet veel. Ook heeft ze een eetverslaving. Als ze verdrietig is schreeuwt haar lichaam om eten. Gesprekken met een psycholoog en 2 jaar andere therapie hebben geen verbetering gegeven.

Tijdens de Nucleus coachsessies blijken ervaringen uit haar verleden veel impact te hebben gehad. Als naar haar gevoel gevraagd wordt tijdens een eetbui, voelt het als leegte die vol moet. Dan komt een situatie naar boven dat haar moeder weinig tijd had voor haar vanwege de eigen winkel. Bij ruzie tussen haar en haar broertje kreeg zij de schuld. Beide situaties gaven ook een leeg gevoel. Opa deed er nog een schepje bovenop en gaf alleen haar broertje lekkere dingen.

K. werd in snoep uitdelen genegeerd, maar ze kreeg wel aandacht van opa in bed. Tijdens de coachsessie vult K. de leegte op met passende liefde en aandacht en in de situatie met opa geeft ze haar grenzen aan. “Ons gedrag wordt grotendeels onbewust gestuurd door ervaringen uit het verleden. Doordat ervaringen uit het verleden anders worden opgeslagen in de hersenen tijdens Nucleus trauma coaching werkt dit deels bewust, deels onbewust door op het gedrag van K.”

Zonder daar bewust moeite voor te doen stelt K. op een vanzelfsprekende manier haar grenzen als anderen een beroep op haar doen. Mensen uit haar omgeving geven haar hier complimenten over. K. krijgt na deze begeleiding een andere uitstraling. Ze roept meer respect op. De relatie met haar moeder herstelt. Nu heeft ze werk waar ze in gewaardeerd wordt, als kokkin bij bejaarden. Ze zijn dol op haar hartverwarmende gezelschap. K. ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet.

Nucleus Trauma Coach Opleiding

De Nucleus Coach opleiding leert de signalen te herkennen voor deze en andere trauma’s. Begeleiders zoals geestelijk verzorgers blijven zelf ook niet onberoerd bij het aanhoren van de traumatische verhalen. Daarom is het noodzakelijk om zelf in balans te zijn en sterk in de schoenen te staan. De ontwikkeling hiervan is een belangrijk onderdeel van Nucleus trauma coaching.

Bewustwording van de eigen persoonlijkheid en (mogelijk traumatische) ervaringen van een begeleider zijn belangrijk om door te werken voordat men anderen kan begeleiden. De kennis en praktijkgerichte aanpak in de opleiding geeft een gedegen basis om evenwichtig mensen te begeleiden naar een prettiger leven en innerlijke rust. Deze methode is een mooie manier om mensen met trauma’s te begeleiden.

Toepassingsgebieden

Er zijn vele toepassingsgebieden voor de Nucleus trauma coach techniek.
Een nader te onderzoeken terrein is mensen met dementie en hun familieleden. Verschillende auteurs (Cook 2003, Johnston 2000, Verma 2001, Ruzich 2005) beschrijven gevallen waarbij verschijnselen van posttraumatische stress (ptss) zich openbaren in het begin van het dementeringsproces.

Deze mensen vertoonden deze verschijnselen niet eerder of hebben daarvoor in elk geval niet eerder hulp gezocht of in behandeling geweest. Hun analyse is dat de cognitieve achteruitgang- belangrijkste symptoom van dementie – als het ware de weg vrij maakt voor ptss-symptomen die tot dan toe geheel of goeddeels onder controle konden worden gehouden.

Zoals de praktijkvoorbeelden laten zien kunnen geestelijk verzorgers in hun dagelijks werk ook geconfronteerd worden met trauma’s die naar boven komen bij cliënten, ook bij beginnende dementie (Cook 2003). Als geestelijk verzorger wil je hier op een goede manier mee om kunnen gaan. Het is belangrijk om trauma’s professioneel te benaderen om verdere schade te voorkomen.

Nucleus Trauma Coaching kan daarbij een hulpmiddel zijn, om voorbereid te zijn wanneer alleen praten niet meer voldoende is. Dat kan door zelf de training te volgen en toe te passen. Maar ook door bijvoorbeeld door te verwijzen naar een bevoegd Nucleus Coach. Helma Koorevaar is landelijk trainer in de Nucleus Coach methode en runt sinds 2008 haar eigen praktijk, waarin ze zowel coachvragen als (on)begrepen fysieke klachten benadert met deze methode. Sinds 2012 geeft zij ook les aan andere begeleiders die hun coachvaardigheden willen verdiepen.

Literatuur

Cook, J.M. e.a. (2003), ‘Practical geriatrics: possible association of ptsd with cognitive impairment among older adults’, in: Psychiatrie Services vol. 54 sept; p. 1223-1225.

Goleman, D., (1998, 2007) Liegen om te leven, De strategie van zelfbedrog. Amsterdam: Olympus.

Goleman, D., (1996) Emotionele intelligentie. Amsterdam: Contact

Hermans, J. (1993), Trauma en Herstel, De gevolgen van geweld – van mishandeling thuis tot politiek geweld. Amsterdam: Wereldbibliotheek.

Johnston, Deirdre (2000), ‘A series of cases of dementia presenting with PTSD symptoms in World War 11 combat veterans’, in: Journal of the American Geriatrics Society vol. 48 1; p. 70-72.

McTaggert, L. (2004), Het veld. Deventer: Ankh-Hermes bv.

Ruzich, M.J. e.a. (2005), ‘Delayed onset of posttraumatic stress disorder among male combat veterans – a case series’, in: American Journal of Geriatric Psychiatry vol. 13; p. 424-427.

Verma, Swapna e.a. (2001), ‘Contribution of PTSD/POW history to behavioural disturbances in dementia’, in: International Journal of Geriatric Psychiatry vol. 16 4: p. 356-360.

Wessely, S., M. Deahl, M. Psychological debriefing is a waste of time, The British Journal of Psychiatry Jul 2003, 183 (1) 12-14.